1. Κυρία Βαγιανού, έχετε μια μακρά πορεία στην αρχιτεκτονική και τον βιοκλιματικό σχεδιασμό, εργαζόμενη, εκτός από την Ελλάδα, στο Παρίσι, το Λονδίνο και την Κίνα. Ποια θα λέγατε ότι είναι η πιο σημαντική από όλες τις εμπειρίες που αποκομίσατε, η οποία ίσως καθόρισε και την επαγγελματική σας ταυτότητα;
Είναι αλήθεια ότι η πορεία μου διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από τα ταξίδια, τη ζωή και την εργασία μου σε πόλεις δημιουργικές, τολμηρές και επίκαιρες, όπως το Παρίσι, το Λονδίνο και το Πεκίνο, από όπου πήρα πολλά ερεθίσματα. Το Παρίσι είναι μια πόλη με ρομαντισμό, τέχνη και αρχιτεκτονική, στην οποία ζεις και απολαμβάνεις από γεύσεις και αρώματα, μέχρι θεάματα υψηλής αισθητικής και εκθέσεις. Το Λονδίνο έχει τον δικό του πολυεθνικό παλμό -είναι ο τόπος που φιλοξενεί κυριολεκτικά ανθρώπους από όλο τον κόσμο και γι’ αυτό έχει μια πολυπολιτισμική κουλτούρα, ξεχωριστή από την υπόλοιπη χώρα.
Η εμπειρία όμως που έχω ξεχωρίσει ήταν η εργασία μου στο Πεκίνο, όπου πήγα αμέσως μετά το μεταπτυχιακό μου. Είναι χαρακτηριστικό ότι την πρώτη μέρα που προσγειώθηκα στο αεροδρόμιο του Πεκίνου, η ατμοσφαιρική ρύπανση ήταν τόσο έντονη που στην αρχή νόμιζα ότι επρόκειτο για ομίχλη. Ήταν τόσο πυκνή που δεν μπορούσες να δεις ένα αυτοκίνητο στα 3 μέτρα, και αυτό ήταν πριν 10 χρόνια. Την επόμενη μέρα, μια καταιγίδα καθάρισε τον ορίζοντα αλλά αυτό σήμαινε ότι όλη η μόλυνση κατέληξε στο υπέδαφος και στον υδροφόρο ορίζοντα. Εκεί συνειδητοποίησα ότι πρέπει να κάνουμε κάτι δραστικό, για την προστασία του πλανήτη και τη δική μας.
Στην Κίνα, εργάστηκα σε σύνθετα έργα μεγάλης κλίμακας, κλίμακας πόλης, μεικτής χρήσης και είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ με τον διακεκριμένο και διεθνούς φήμης μηχανικό περιβάλλοντος Klaus Bode -ιδρυτή της εταιρείας Urban Systems Design-, κορυφαία προσωπικότητα στον χώρο του sustainability. Δουλέψαμε μαζί στη μελέτη της πόλης “E’erguna” (ενδοχώρα της Μογγολίας), με στόχο την αειφόρο αστική ανάπλαση και ανάπτυξη της πόλης στο πλαίσιο του κινήματος αστικοποίησης με χαμηλές εκπομπές άνθρακα “Low-Carbon Ecological Urban Development in Asia’s Largest Wetland”. Αυτή ήταν μια μοναδική εμπειρία σε αυτό που αποκαλούμε “sustainable development” και έθεσε τις βάσεις για τη μετέπειτα πορεία μου, καθώς επρόκειτο για πρότυπο έργο υποδομών με έμφαση σε χαρακτηριστικά βιώσιμης ανάπτυξης.
Στη συνέχεια, σταθμός στην επαγγελματική μου πορεία υπήρξε το αμερικανικό αρχιτεκτονικό και εξειδικευμένο στον αειφόρο και βιοκλιματικό σχεδιασμό γραφείο, Skidmore, Owings and Merrill (SOM), στην έδρα του Λονδίνου, όπου απέκτησα εμπειρία σε μελέτες ουρανοξυστών άνω των 40 ορόφων, όπως τα έργα "Providence Tower" στην περιοχή London’s Docklands, "Manhattan Loft Gardens" στην περιοχή Stratford, καθώς και το έργο για την αρχιτεκτονική και ενεργειακή αναβάθμιση και επέκταση του συγκροτήματος Imperial College Campus.
Όλες οι εμπειρίες ξεχωριστά, αλλά και στο σύνολό τους, λειτούργησαν καταλυτικά στη διαμόρφωση της σημερινής μου δραστηριότητας. Ήταν ταυτόχρονα ένα κίνητρο για να επιστρέψω στην Ελλάδα και να εφαρμόσω τις πρακτικές τής βιώσιμης αρχιτεκτονικής που είχα ήδη την τύχη να εφαρμόσω στο εξωτερικό.
2. Ποιο πιστεύετε ότι είναι το παρόν και το μέλλον της αειφόρου ανάπτυξης στην Ελλάδα; Υπάρχουν πρακτικές που ακολουθούνται στο εξωτερικό και δεν έχουν εφαρμοστεί ακόμα εδώ;
Με προβληματίζει πολύ η κλιματική αλλαγή, γι’ αυτό προσπαθώ να συμβάλω στην αειφορία μέσω της εφαρμογής της βιώσιμης ανάπτυξης στο real estate. Είναι γεγονός ότι το υφιστάμενο κτιριακό απόθεμα, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα, αποτελεί μια πρόκληση για όλους μας, καθότι είναι μια “δεξαμενή” ευκαιριών για να εφαρμόσουμε πρακτικές αειφόρου αναβάθμισης. Η Ελλάδα διαθέτει μεγάλο απόθεμα ακινήτων στη μικρή και μεσαία κλίμακα, που δυνητικά μπορεί να αποτελέσει πηγή δυναμικής μετάβασης προς την εφαρμογή πρακτικών ενεργειακής αναβάθμισης και πιστοποίησης υπαρχόντων ακινήτων και να γίνει παράδειγμα για άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Υπάρχει η βούληση, και οι πιστοποιήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα και οδηγός για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και σε ένα καθαρότερο-βιώσιμο μέλλον.
Η πρακτική της πιστοποίησης εφαρμόζεται στην Ελλάδα από την αρχή της προηγούμενης δεκαετίας. Πιστοποιήσεις κτιρίων με βάση τα πρότυπα LEED και WELL φωτογραφίζουν και αποτυπώνουν την ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά ακινήτων με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Το LEED αποτελεί ταυτόχρονα έναν “οδικό χάρτη” για τη διαχείριση σε θέματα ενέργειας, νερού, υλικών, χρήσης πόρων –που καταλήγει τελικά στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Το WELL, από την άλλη, επεκτείνεται σε θέματα υγείας και ευεξίας, που αφορούν τις εσωτερικές συνθήκες άνεσης και συμβάλλουν στη βέλτιστη φυσική και νοητική κατάσταση των χρηστών των κτιρίων, ενώ περιγράφει δράσεις που μπορούν να εφαρμοστούν ακόμα και σε εταιρικό επίπεδο.
Μέχρι σήμερα, οι πιστοποιήσεις ακινήτων αφορούν στην πλειοψηφία τους κτίρια γραφείων, ωστόσο οι αλλαγές που έχει επιφέρει η πανδημία καθιστούν ακόμη πιο σημαντική την ανάγκη στροφής στην αξιοποίηση και πιστοποίηση, τόσο ξενοδοχειακών μονάδων όσο και κατοικιών, καθώς οι άνθρωποι θα περνούν όλο και περισσότερο χρόνο σε αυτές. Η κλίμακα της κατοικίας είναι ένας πόλος έλξης για τον τομέα του real estate, όσον αφορά τη θωράκισή τους ως βιώσιμα ακίνητα, τομέας στον οποίο πιστεύω πρέπει να δοθεί η απαραίτητη προσοχή. Υπάρχει ισχυρός συσχετισμός άλλωστε ανάμεσα στην επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης και στα επίπεδα της ευημερίας των ανθρώπων που ζουν ή εργάζονται σε τέτοια κτίρια.
3. Από την επιχειρηματική σας πορεία, για ποιο πράγμα νιώθετε περήφανη που είστε “The Person Behind”, και γιατί;
Η δραστηριότητά μου, τόσο στην Envirosys όσο και στην ATHES-architects, αποτελεί την προσπάθειά μου να δρω ταυτόχρονα, τόσο από την πλευρά του αρχιτέκτονα, όσο και από την πλευρά του συμβούλου αειφόρου δόμησης για την εφαρμογή της βιωσιμότητας. Αυτό είναι άλλωστε και το κλειδί, κατά τη γνώμη μου, για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος και τη βελτιστοποίηση της αρχιτεκτονικής σύνθεσης με αρχές αειφόρου ανάπτυξης.
Καταρχάς θεωρώ ότι η φιλική προς το περιβάλλον σχεδίαση, σε συνδυασμό με τη διασφάλιση υψηλής λειτουργικότητας και συνθηκών άνεσης των ενοίκων ενός κτιρίου, είναι μια πρόκληση που επιλέγω σε κάθε ευκαιρία, τόσο για κατοικίες όσο και για ξενοδοχειακές μονάδες, γραφειακούς χώρους, εστιατόρια κοκ, με την εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών στη διαδικασία της μελέτης καθώς και της κατασκευής. Για εμάς, η ευημερία των επισκεπτών, των χρηστών και των κατοίκων είναι πρωταρχικής σημασίας, και γι’ αυτόν τον λόγο στοχεύουμε στη δημιουργία άνετων και λειτουργικών χώρων, με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Στόχος μας είναι η εφαρμογή της βιωσιμότητας να κατακτήσει, πέραν των γραφειακών χώρων, και τα ξενοδοχεία αλλά και κατοικίες, τόσο σε υφιστάμενες όσο και σε νέες κατασκευές.
4. Αν, με κάποιον μαγικό τρόπο, ο σημερινός εαυτός σας θα μπορούσε να στείλει ένα μήνυμα στον εαυτό σας όταν ξεκινούσε, ποιο θα ήταν αυτό;
Η αλήθεια είναι ότι δε θα άλλαζα κάτι στο ξεκίνημα της πορείας μου, αλλά αυτό που σίγουρα θα έλεγα στον εαυτό μου όταν ξεκινούσε, θα ήταν να ταξιδέψει όσο περισσότερο γίνεται και σε όσα περισσότερα μέρη του κόσμου μπορεί. Θυμάμαι πριν από λίγα χρόνια, με αφορμή τον γάμο μιας φίλης, είχα διασχίσει την Ινδία από τον Νότο προς τον Βορρά και μέσα σε έναν μήνα είχα περάσει από τις τροπικές και ζεστές παραλίες της Κεράλα, στους ξηρούς και ψυχρούς παγετώνες του Leh, στα Ιμαλάια: ήταν μια μοναδική εμπειρία και μου έκανε εντύπωση ότι ο κάθε τόπος, προσαρμοζόμενος στο κλίμα της περιοχής, είχε και τη δική του αρχιτεκτονική που ήταν εντελώς διακριτή. Δυστυχώς δεν έχω καταφέρει να κάνω πολλά τέτοια ταξίδια, και όσο μεγαλώνουμε οι υποχρεώσεις μάς εμποδίζουν να ταξιδεύουμε μεγάλα χρονικά διαστήματα, συνεπώς αυτό είναι κάτι που μου έχει λείψει και θα ήθελα να είχα εκμεταλλευτεί περισσότερο κατά το παρελθόν.
5. Στην ATHES-architects, εφαρμόζετε έναν πολύ ενδιαφέροντα και καινοτόμο βιοκλιματικό σχεδιασμό κατοικίας, με τη χρήση εσωτερικού ηλιακού αιθρίου. Θα μπορούσε να σχεδιαστεί με αντίστοιχο τρόπο μια ξενοδοχειακή μονάδα, ώστε να βελτιωθεί η ενεργειακή απόδοση του κτιρίου, στοχεύοντας παράλληλα και στη δημιουργία μοναδικής ταυτότητας;
Το αίθριο έχει μια διαχρονική σημασία ως χώρος συνεύρεσης στον πυρήνα του κτιρίου και συναντάται σε κατοικίες ήδη από την αρχαιότητα, σε διάφορα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Πρόκειται για ένα δυναμικό εργαλείο το οποίο μπορούμε να εφαρμόσουμε και σε άλλες χρήσεις πέραν της ιδιωτικής κατοικίας, καθώς μπορεί να λειτουργήσει ως βιοκλιματικό χαρακτηριστικό μέσω του οποίου αναπτύσσονται βέλτιστες συνθήκες διαβίωσης για τον χρήστη. Το αίθριο επιπρόσθετα προσδίδει μια μοναδική ταυτότητα στο κτίριο και αναβαθμίζει την αισθητική του. Η σημασία και η επιτυχία ενός αιθρίου έγκειται στην εκμετάλλευση και στη χρήση του αέρα και του φωτός, με σκοπό τη βιοκλιματική συμβολή του στην εξοικονόμηση ενέργειας, στον φυσικό αερισμό και δροσισμό το καλοκαίρι, συμβάλλοντας στη δημιουργία μικροκλίματος και θερμικά άνετων χώρων διαβίωσης.
Οπότε, μπορεί και μια ξενοδοχειακή μονάδα να σχεδιαστεί με την κεντρική ιδέα ενός αιθρίου, εκμεταλλευόμενη τα οφέλη του. Ένα ξενοδοχείο είναι και αυτό χώρος προς κατοίκιση, με τη δική του βέβαια μοναδική ταυτότητα.
Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι περνάμε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας σε εσωτερικούς χώρους, γεγονός που καθιστά πολύ σημαντική τη δημιουργία ποιοτικών κτιρίων που συμβάλλουν στην άνεση και την ευεξία των χρηστών/ενοίκων. Στόχος μας είναι η βελτιστοποίηση αυτού του κτιριακού χώρου και η ενίσχυση της ποιότητας του εσωτερικού του, τόσο σε γραφεία, όσο και σε ξενοδοχεία, κατοικίες και διαμερίσματα. Στην εποχή της πανδημίας που ζούμε, τα δεδομένα έχουν αλλάξει και έννοιες όπως wellness, health and safety έρχονται πλέον στο προσκήνιο για να παραμείνουν.
6. Αναφέρετε ότι στόχος της εταιρείας Envirosys είναι “η οικονομικά αποδοτική αειφόρος σχεδίαση κατασκευών υψηλής αισθητικής και καινοτομίας”, συνδυάζοντας τη μειωμένη ενεργειακή κατανάλωση και την ποιότητα των εσωτερικών συνθηκών για τους χρήστες. Πόσο εύκολο είναι να συνδυαστούν το χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα, με την υψηλή αισθητική και την “άνεση” του τελικού χρήστη;
Είναι απαραίτητο να συμβαδίσει ο βιοκλιματικός σχεδιασμός με την αρχική αρχιτεκτονική σχεδίαση, ή είναι κάτι που μπορεί να γίνει και στα πλαίσια μιας ανακαίνισης;
H αειφόρος σχεδίαση και η οικολογική δόμηση μπορούν δυνητικά να εφαρμοστούν σε κάθε κλίμακα κτιρίου και σε κάθε χρήση, ωστόσο η ενσωμάτωση διέπει όλη τη διαδικασία σχεδιασμού από τα πρώτα στάδια της κεντρικής ιδέας. Εφόσον διασφαλίζεται η ομαλή ένταξη και ενσωμάτωση των απαιτήσεων και προδιαγραφών αειφόρου δόμησης από την αρχή ενός έργου, ο στόχος για ένα κτίριο αποδοτικό ενεργειακά και με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι επιτεύξιμος.
Ο σχεδιασμός μπορεί εν δυνάμει να στηριχθεί σε μια ολιστική προσέγγιση αειφόρου ανάπτυξης, που θα ολοκληρωθεί κατά την κατασκευή του κτιρίου, όπου σε κάθε στάδιο ελέγχουμε και τηρούμε τους κανόνες που υπαγορεύονται από τα διεθνή πρότυπα, και με τον τρόπο αυτόν επιτυγχάνουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα, που συνήθως συνοδεύεται από μια πιστοποίηση επιπέδου LEED.
Η ανακαίνιση, ανακατασκευή και αναβίωση υφιστάμενων κελυφών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να φιλοξενήσουν ξενοδοχειακές μονάδες, εργασιακούς χώρους, ακόμα και χώρους κατοικίας, είναι ένα πεδίο δράσης και υλοποίησης βιώσιμων πρακτικών. Ακόμη και τα υφιστάμενα κτίρια που είναι ήδη σε χρήση και λειτουργούν/κατοικούνται, μπορούν να πιστοποιηθούν και με αυτόν τον τρόπο να αυξήσουν την εμπορική τους αξία αλλά κυρίως να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης των ενοίκων.
7. Καθώς το ύφος της συγκεκριμένης συνέντευξης επιδιώκει να είναι προσωποπαγές, περιγράψτε μας, αν θέλετε, μια τυπική μέρα σας.
Η ημέρα μου αφιερώνεται στην αρχιτεκτονική, ως συνέταιρου του γραφείου ATHES-architects, και παράλληλα στην επιχειρηματικότητα, στους τομείς των περιβαλλοντικών μελετών, της αειφόρου ανάπτυξης και του βιοκλιματικού σχεδιασμού ως Managing Director και Sustainability Consultant της εταιρείας Envirosys. Προσωπικά, ούσα αρχιτέκτονας και σύμβουλος αειφορίας, με ενδιαφέρει η αρχιτεκτονική και η αειφόρος ανάπτυξη να λειτουργούν αλληλένδετα, ως πεδία που κατεξοχήν αλληλοτροφοδοτούνται. Αυτός άλλωστε ήταν και είναι ο στόχος μου σε κάθε πτυχή τής καθημερινότητάς μου.
Το Sustainability δεν είναι άλλο ένα trend αλλά μια συνειδητή επιλογή τρόπου ζωής, σε όλες τις εκφάνσεις της, η οποία με έναν μοναδικό τρόπο συνδυάζει την επιστήμη, την τέχνη και την κατασκευή, με την αειφορία του πλανήτη και την ευημερία των ανθρώπων.
